آخ ديسك كمر گرفتم! اين جمله بسيار شايعي است كه بيماران مبتلا به كمر‌درد فراوان آن را استفاده مي‌كنند.هر انسان معمولا 26 مهره در ستون فقرات خود دارد. مهره‌ها به وسيله صفحات انعطاف‌پذيري به نام ديسك بين مهره‌اي از يكديگر جدا مي‌شوند.

درواقع وجود ديسك كمر بيماري محسوب نمي‌شود؛ اما اگر به دليلي ديسك از قسمت عقبي خود دچار بيرون‌زدگي يا فتق شود، اين قسمت بيرون‌زده روي نخاع يا رشته‌هاي نخاع فشار وارد مي‌كند و سبب بروز درد در ناحيه كمر با انتشار به پاها مي‌شود. در گويش عاميانه به اصطلاح به اين بيماري ديسك كمر مي‌گويند كه البته اصطلاح درست آن فتق ديسك كمري است.

چرا آسيب؟
از حدود 15 سالگي به بعد ديسك بين مهره‌اي دچار تغييراتي مي‌شود. اين تغييرات شامل كاهش ميزان آب موجود در ديسك و كاهش انعطاف‌پذيري آنهاست. البته اين تغييرات در برخي افراد زودتر بروز مي‌كند و در برخي ديرتر ديده مي‌شود.در صورت وارد آمدن فشار نامناسب به ديسك فرسوده، قسمت پشتي ديسك دچار فتق يا بيرون‌زدگي مي‌شود .

ضعيف‌ شدن‌ و پارگي‌ بافت‌ ديسك‌، باعث‌ وارد آمدن‌ فشار به‌ رشته‌هاي‌ عصبي‌ عبوري‌ از درون‌ كانال‌ ستون‌ فقرات‌ مي‌شود. از هم‌‌گسيختگي‌ بافت‌ ديسكي‌ مي‌تواند در اثر آسيب‌ ناگهاني‌ يا استرس‌ مزمن‌ مثلا به‌ علت‌ بلند كردن‌ مدام‌ اشياي‌ سنگين‌ يا چاقي، به‌ وجود ‌آيد. فتق صفحه مهره‌اي مي‌تواند ناشي از خم شدن از كمر بدون جمع كردن زانوها و اجراي حركات چرخشي ‌باشد.

ديسك‌هاي‌ بين‌ مهره‌هاي‌ گردن‌ يا كمر بيشتر از ساير جاهاي‌ ستون‌ فقرات‌ دچار اين‌ مشكل‌ مي‌شوند. مهره‌هاي ناحيه سينه‌اي كمترين مشكل را در اين خصوص دارند.

علائم بيماري
درد شايع‌ترين علامت بيرون‌ زدن‌ ديسك‌ بين‌ مهره‌اي‌ است. گرفتگي عضلات، تشديد درد بر اثر كشيدگي و فشار از علائم ديگر اين بيماري است. بسته به اين‌كه ديسك كدام مهره‌ها دچار مشكل شده باشد علائم عصبي متفاوتي را شاهد هستيم.

به عنوان مثال آسيب در نواحي كمر مي‌تواند موجب بي‌حسي پاها حتي از دست‌ دادن‌ اختيار ادرار و مدفوع يا فلج و تحليل‌ رفتن‌ و ضعف‌ عضلات‌ شود. همچنين بيمار از ناحيه زانو به پايين علائمي نظير درد، بي‌حسي، گزگز و مورمور، احساس سردي يا گرمي، گرفتگي مكرر عضلاني، ضعف يا لاغر شدن را تجربه مي‌كند، بيماري كه دچار ديسك كمري است نمي‌تواند براحتي خم شود و هنگام خم شدن احساس مي‌كند كه رگي در پشت زانويش كشيدگي پيدا مي‌كند. درد بيمار با سرفه زدن تشديد مي‌شود. گاهي بيماران فقط از وجود گزگز و مور مور يا ضعف يا درد در ناحيه ساق، مچ پا يا انگشتان پاي خود شاكي هستند و كمر آنها اصلا درد ندارد. براي بيشتر اين بيماران پذيرش اين‌كه مشكلات آنها به علت وجود بيماري در ناحيه كمر است، خيلي سخت است.در مهره‌هاي گردني اين علائم به صورت ضعف‌، بي‌حسي‌، يا تحليل‌ رفتن‌ عضلات‌ دست‌ ديده مي‌شود. علايمي نظير گزگز و مورمور، بي‌حسي، سرد يا گرم شدن، احساس ضعف و درد در ناحيه ساعد، كف دست و انگشتان نيز ممكن است رخ دهد.

درمان
در مرحله حاد بيماري توصيه مي‌شود حداقل‌ 2‌هفته‌ در رختخواب‌ استراحت‌ كنيد. فعاليت‌هاي‌ طبيعي‌ خود را با رو به‌ بهبود گذاشتن‌ علائم‌ مجددا آغاز كنيد. توجه داشته باشيد كه استراحت‌ طولاني ‌مدت‌ در رختخواب‌ به‌ هيچ‌ عنوان‌ توصيه‌ نمي‌شود.در 72 ساعت‌ اول‌ كيسه‌ يخ‌ روي‌ ناحيه‌ دردناك‌ قرار مي‌دهند. فيزيوتراپي براي‌ تقويت‌ عضلات، شامل‌ اجراي نرمش‌هاي انبساطي پيشرونده عضلاني و ساير روش‌هاي كاهش تنش نيز توصيه مي‌شود.

به‌كارگيري حرارت موضعي شامل استفاده از لامپ‌ گرمايي‌، دوش‌ يا حمام‌ آب‌ داغ‌، كمپرس‌ آب‌ داغ‌، يا صفحات‌ گرم‌كننده‌ براي‌ تخفيف‌ درد توصيه مي‌شود.

ممكن است پزشك اقدام به تجويز داروهاي‌ ضدالتهابي‌ غيراستروييدي‌ (مسكن) براي‌ كاهش‌ التهاب‌ اطراف‌ پارگي‌ ديسك‌ كند گاهي هم شل‌كننده عضلاني مثل‌ ديازپام يا متوكاربامول تجويز مي‌شود. در برخي موارد نيز براي كاهش التهاب كورتن تجويز مي‌شود. در بسياري‌ از موارد، با اين اقدامات، بيمار بهبود مي‌يابد.

اما اگر اين اقدامات موثر نباشد آن‌گاه انجام‌ عمل‌ جراحي‌ براي‌ آزاد ساختن‌ رشته‌هاي‌ عصب‌ از فشار وارده‌ به‌ آنها ضرورت پيدا مي‌كند.
دكتر علي ‌اخوان